Rury PCV i PEX w instalacjach wodnych. Które wybrać?

Żaden budynek użytkowy ani mieszkalny nie może się obejść bez odpowiednich instalacji, które pozwolą na korzystanie w nim z podstawowych mediów. Wśród koniecznych systemów znajduje się instalacja elektryczna umożliwiająca używanie wszystkich urządzeń i systemów wykorzystujących zasilanie prądem czy instalacja gazowa, która bywa używana do ogrzewania budynku gazem ziemnym lub płynnym pobieranym z przydomowego zbiornika.

Ogromne znaczenie mają również instalacje hydrauliczne – system kanalizacyjny do pozbywania się ścieków i kierowania ich do przydomowej oczyszczalni, szczelnego szamba bądź sieci kanalizacyjnej, a także kluczowe instalacje wodne – centralnego ogrzewania, dostarczające ciepło z kotła do grzejników czy popularnej podłogówki oraz wody pitnej i użytkowej. Każda instalacja powinna być odporna na czynniki zewnętrzne oraz być wytrzymała na długotrwałe użytkowanie, ponieważ wymiana łączy się zwykle z czasochłonnym oraz kosztownym remontem. Rury zwykle są przynajmniej częściowo ukryte pod tynkiem czy zabudowami, a dodatkowo przechodzą przez poszczególne przegrody budowlane ściany i stropy. Wybierając odpowiedni materiał, z którego będą wykonane rury warto więc dobrze zapoznać się z jego właściwościami. Przyjrzyjmy się bliżej warunkom, z jakimi muszą radzić sobie używane w budynkach rury i sprawdźmy, na które z nich warto zwrócić uwagę.

Znaczenie materiału, z którego będzie wykonana instalacja wodna

Sieć wodociągowa zainstalowana w budynku powinna być wykonana tylko z materiałów, które spełniają wymogi obowiązujących przepisów i mają znak dopuszczający je do użytku – najczęściej będzie to „CE” lub niekiedy „B” oraz świadectwo zgodności wskazujące na to, że odpowiadają wymaganiom odpowiednich norm. Jest to ważne zwłaszcza w przypadku systemów transportujących wodę pitną, które powinny mieć atest Państwowego Zakładu Higieny, ponieważ eliminuje ryzyko, że do wody przedostaną się z rur szkodliwe dla zdrowia substancje. Wybierając rodzaj rur, trzeba też pamiętać o ich wytrzymałości na podstawowe zagrożenia wiążące się z przesyłem wody. Jednymi z najpoważniejszych problemów jest są tym przypadku korozja oraz skłonność do osadzania się kamienia kotłowego, a także tworzenia tzw. biofilmu, czyli groźnych skupisk bakterii. Najwięcej kłopotów przysparza instalacja przesyłająca ciepłą wodę oraz system centralnego ogrzewania, ponieważ podwyższona temperatura sprzyja wszystkim trzem niekorzystnym zjawiskom. Nie można zapominać także o wymogach związanych z panującym w sieci ciśnieniem, możliwością przydarzania się tzw. uderzeń hydraulicznych czy ryzykiem nadmiernego wychładzania się rur. Trzeba uważać na odporność na uszkodzenia mechaniczne, możliwość reakcji z innymi materiałami oraz łatwość prowadzenia i sposób montażu. Liczy się łatwość dokonywania potrzebnych napraw czy wymiany uszkodzonych fragmentów. Nie bez znaczenia są także koszty zakupu.

Tradycyjnie większość rur wykonywano z metali – stosowano rury stalowe z powłoką wykonaną z cynku albo rury żeliwne. W wielu starych budynkach można też wciąż spotkać wiekowe instalacje mosiężne. Dziś takie rury są wybierane bardzo rzadko, ponieważ nie radzą sobie z korozją (poza rurami mosiężnymi, które jednak nie są używane ze względu na cenę), a także wymagają dość mozolnego i pracochłonnego uszczelniania kolejnych połączeń gwintowanych. Alternatywą są rury miedziane, tu jednak barierą jest zwykle wysoka cena oraz czas potrzebny na wykonanie instalacji. Rynek rur przeznaczonych do instalacji wodociągowych i grzewczych jest współcześnie zdominowany przez rury z tworzyw sztucznych, co nie dziwi, ponieważ są one dość tanie, lekkie, łatwe w montażu, a często także oferują dobre parametry wytrzymałościowe. Ich wielkim plusem jest brak ryzyka korozji oraz wysoka gładkość obniżająca nieco tendencję do odkładania się kamienia kotłowego na ich ściankach.

Wśród różnych rodzajów rur dużą popularnością cieszą się te, które są wykonane z rozmaitych odmian polietylenu (PE), polipropylenu (PP), a także coraz częściej polibutylenu (PB). Zaletą tych materiałów jest stosunkowo łatwe łączenie – w przypadku PP i PE za pomocą zgrzewania, a przy PB także specjalnych złączek, co bardzo ułatwia ich montaż. Rury z PE dobrze znoszą szeroki zakres temperatur, jednak są wrażliwe na promieniowanie UV i nie nadają się do instalacji grzewczych z uwagi na małą odporność na wysoką temperaturę. Rury PP można natomiast stosować zarówno do sieci wodociągowej, jak i grzewczej. Równie uniwersalne są rury PB, jednak ich główną zaletą jest wysoka elastyczność. Rurami, które przyciągają bardzo szerokie grono odbiorców, są także instalacje typu PEX oraz rury PVC.

Instalacje z rur PEX

Rury PEX, a właściwie PEX-AL-PEX są zbudowane z kompozytu, który jest połączeniem warstwy sieciowanego polietylenu na wewnątrz i na zewnątrz ze znajdującym się między nimi rdzeniem z dość cienkiego aluminium, które jest spojone z tworzywem warstwą specjalnego kleju. Gwarantuje to im bardzo dobrą elastyczność oraz wytrzymałość na wysoką temperaturę. Rury PEX mogą być stosowane zarówno w instalacji wodociągowej, jak i centralnego ogrzewania. Ze względu na swoją giętkość i fakt, że mogą być niemal dowolnie kształtowane przez wyginanie w łuki o niezbyt dużych profilach, są chętnie wybierane do wykonywanie ogrzewania płaszczyznowego, w tym popularnej „podłogówki”. Z powodzeniem można ich używać do rozprowadzania wody oraz podłączenia grzejników, choć w tym ostatnim zastosowaniu są używane rzadziej, o ile nie można ich poprowadzić pod tynkiem lub w zabudowie, co jest spowodowane niezbyt wysoką wytrzymałością na uszkodzenia mechaniczne.

Wielką zaletą rur PEX jest system ich łączenia. Rury te mogą być łączone z końcówkami pozwalającymi na dokręcanie odpowiedniej armatury – zaworów, baterii, rozdzielaczy, wodomierzy, filtrów czy wreszcie dłuższych fragmentów rur za pomocą zaciskania lub prasowania. W przypadku zaciskania rur PEX połączenie tworzy się za sprawą dociśnięcia czoła rury do końca złączki i znajdującej się tam uszczelki dzięki ruchomemu pierścieniowi, który dociska powierzchnię rury do specjalnie wyprofilowanego rantu. Przy połączeniach zaprasowywanych rura jest dociskana do rantu za pomocą nakładanego od zewnątrz pierścienia, który jest na stałe zaciskany mechanicznie przy użyciu specjalnego urządzenia w postaci praski. Oba sposoby pozwalają na uzyskanie trwałych i szczelnych połączeń, jednak ze względów bezpieczeństwa w miejscach, gdzie nie będzie możliwości dostępu do złącza, zaleca się korzystanie z możliwości zaprasowywania.

Plusem korzystania z rur PEX jest ich niewielka rozszerzalność cieplna, dzięki czemu nie zmieniają swoich rozmiarów. Są także w stanie znosić temperaturę 95°C oraz ciśnienie 1 MPa. Rury tego rodzaju są popularne ze względu na możliwość szybkiego montażu oraz to, że są dostępne w bardzo długich zwojach, co sprawia, że łatwo można zminimalizować ilość koniecznych połączeń, a zatem także potencjalnych przecieków.

Instalacje z rur PVC

Rury z PVC, czyli polichlorku winylu, wyróżniają się stosunkowo wysoką sztywnością i dobrą wytrzymałością na uszkodzenia mechaniczne, charakteryzując się znakomitą udarnością. Rury wykonane ze zwykłego PVC charakteryzują się niską wytrzymałością temperaturową, jednak w przypadku stosowania wersji z chlorowanego polichlorku winylu rośnie ona aż do 100°C, co umożliwia montaż także w wysokotemperaturowych systemach centralnego ogrzewania. Niestety jednocześnie tworzywo to jest dość podatne na uszkodzenia w niskich temperaturach, nie powinno więc być używane tam, gdzie jest możliwe znaczne wychłodzenie rur. Dużą zaletą rur z PVC jest także jego korzystna cena.

Wadą rur z PVC jest ich kłopotliwy montaż. Ze względu na wysoką sztywność istnieje możliwość wykonywania wyłącznie odcinków prostych, a każda zmiana kierunku oznacza konieczność używania specjalnych kształtek, co bywa problematyczne, zwłaszcza w bardziej ograniczonych przestrzeniach. Przeszkodą bywa także sposób łączenia, ponieważ rury z PVC są klejone przy użyciu odpowiedniego kleju na bazie acetonu. Wymaga to precyzyjnego obrobienia czoła rury, a także pracochłonnego nanoszenia odpowiedniej ilości kleju, który nie powinien wpływać do wewnątrz, by nie blokować przepływu.

Rury z PVC mają jednak także wiele zalet. Ich plusem jest wysoka gładkość, co znacznie zmniejsza opory przepływu. Dość dobrze radzą sobie nie tylko z obciążeniami mechanicznymi, ale także wibracjami. Nie są podatne na osadzanie się kamienia kotłowego oraz dobrze znoszą wszelkie naprężenia. Wyróżniają się także stosunkowo dobrą izolacyjnością cieplną oraz bardzo dobrym tłumieniem hałasu. Rury z PVC mają wysoką ognioodporność i nie ulegają łatwemu zapłonowi, a także samoczynnie gasną. Ważna jest także duża trwałość instalacji wykonanej z rur PVC, którą szacuje się na ponad 50 lat, co przy niewysokich kosztach zakupu poszczególnych elementów podnosi atrakcyjność tego rozwiązania.